Fundacja Zakłady Kórnickie

Wierzymy, że to, czym jest dziś Fundacja Zakłady Kórnickie,
wynika w znacznej mierze z naszej tradycji
i z tego, kim byli nasi poprzednicy.

Przypominamy więc dzieje naszych Antenatów
oraz historię Fundacji Zakłady Kórnickie.

18 września 2001 roku
Sejm III Rzeczypospolitej
uchwalił ustawę
przywracającą działalność
Fundacji Zakłady Kórnickie
pod patronatem honorowym
Prezydenta RP i Prymasa Polski.

Hrabia Adam Tytus Działyński

(1796–1861)

Był wielkopolskim arystokratą, działaczem społecznymi politycznym oraz mecenasem kultury. Powstaniec listopadowy (1830), który walczył także w powstaniu wielko-polskim (1848). Współtworzył Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk i pełnił funkcję jego prezesa. Jego pasją było kolekcjonowanie dzieł sztuki oraz pamiątek narodowych. Odnosząc się do swoich działań organicznikowskich, hrabia Tytus w jednym z listów do żony pisał: „nie dla swego imienia, ale dla narodu zbierałem”. Od 1829 r. chronił od zapomnienia polskie źródła historyczne, wydając je drukiem. Uznajemy go za twórcę Biblioteki Kórnickiej, jak również Arboretum Kórnickiego.

Czy wiesz, że:
hrabia Adam Tytus Działyński w trakcie powstania listopadowego odznaczony  został orderem Virtuti Militari?

Hrabia Jan Kanty Działyński

(1829–1880)

Syn hrabiego Tytusa Działyńskiego i Gryzeldy Celestyny Działyńskiej. Odziedziczył po ojcu majątek i starał się kontynuować jego dzieło. Brał udział w powstaniu styczniowym, za co ukarany został zaocznym wyrokiem śmierci. Zarządzając majątkiem, dążył do gospodarczego i kulturalnego podniesienia poziomu życia mieszkańców, otaczał troską szkolnictwo wiejskie. Jego majątek nadszarpnęła w znacznym stopniu działalność dobroczynna, wspieranie powstania styczniowego, atywność społeczna czy zakupy pamiątek narodowych. Umierając bezpotomnie, w 1880 roku przekazał majątek swojemu siostrzeńcowi Władysławowi hrabiemu Zamoyskiemu.

Czy wiesz, że:
hrabia Jan Kanty Działyński skonstruował nowoczesny karabin?

Jadwiga Zamoyska

(1831–1923)

Była córką hrabiego Adama Tytusa Działyńskiego i Gryzeldy Celestyny Działyńskiej. Znana jest jako działaczka społeczna i autorka prac z zakresu pedagogiki. W 1882 roku założyła w Kórniku Szkołę Domowej Pracy Kobiet, uczącą i wychowującą Polki w duchu religijno-patriotycznym. Na skutek rugów pruskich, posiadająca obywatelstwo francuskie Jadwiga została zmuszona do opuszczenia zaboru pruskiego. Przeniesiono również szkołę, która kontynuowała działalność w Kuźnicach (Zakopane). Motto placówki brzmiało: Służyć Bogu – służąc Ojczyźnie, służyć Ojczyźnie – służąc Bogu. Przed śmiercią zaangażowała się wraz z córką i synem w tworzenie Fundacji Zakłady Kórnickie.

Czy wiesz, że:
od 2012 roku trwa proces beatyfikacyjny Jadwigi Zamoyskiej?

Fundacja Zakłady Kórnickie przez swoje działania organicznikowskie służy społeczeństwu i przymnaża pomyślności Najjaśniejszej Rzeczpospolitej.

Dr hab. Rafał Reczek

Dyrektor Oddziału Instytutu Pamięci Narodowej w Poznaniu

Hrabia Władysław Zamoyski

(1853–1924)

Syn Jadwigi Zamoyskiej i generała Władysława Zamoyskiego. W 1889 roku wykupił on dobra zakopiańskie, które za sprawą rządu austriackiego stały się prywatną własnością niemiecką. Po zakupie okazało się, że Zamoyski jeszcze przez 18 lat będzie musiał toczyć spór sądowy o Morskie Oko. O determinacji hrabiego świadczyć może przytoczona przez Stanisława Barabasza historia: „Jeden z kolejnych austriackich rzeczoznawców powiedział do hrabiego z niesmakiem po obejrzeniu akt sprawy: – Dla tych kilku nieużytków robić tyle hałasu… Zamoyski na to wyjął mu z rąk kapelusz i z zimną krwią usiadł na nim. Ekspert krzyknął, żałując tak bezceremonialnie potraktowanego nakrycia głowy. Wówczas hrabia wyjaśnił: – Pan krzyczy o kapelusz wartości kilku koron, a Polska nie ma krzyczeć o najpiękniejszy zakątek swej ziemi”. To, że w granicach odrodzonego państwa polskiego znalazła się znaczna część Tatr, jest w dużej mierze jego zasługą. W czasie I wojny światowej Zamoyscy mieszkali we Francji, a Władysław angażował się w prace Komitetu Narodowego Polskiego, aktywnie działając na rzecz odzyskania przez Polskę niepodległości. Po powrocie do niepodległej ojczyzny osiadł w Kórniku. Ponieważ nie widział wśród najbliższej rodziny osoby, która mogłaby kontynuować jego rodowe dzieło, postanowił utworzyć podtrzymującą tę tradycję fundację. Aby zapewnić jej nienaruszalność i mieć pewność działania zgodnego z jego intencjami, 16 lutego 1924 roku, w obecności Prezydenta Rzeczypospolitej Stanisława Wojciechowskiego, Władysław i Maria Zamoyscy podpisali akt donacyjny. Zwracali się w nim do Sejmu, Senatu i rządu RP z prośbą o opiekę nad powstającą Fundacją. W kwietniu 1924 roku hrabia utworzył Fundację z dóbr kórnickich i zakopiańskich. Sejm przyjął ustawę powołującą Zakłady Kórnickie 30 lipca 1925 roku, a miesiąc później Senat ją zatwierdził.

Maria Zamoyska

(1860–1937)

Córka gen. Władysława Zamoyskiego i Jadwigi Zamoyskiej. W 1908 roku założyła w paryskim domu Zamoyskich Biuro Opieki nad Polskimi Robotnikami we Francji, które wspierało Polaków we Francji i otaczało ich opieką duszpasterską. Po wybuchu I wojny światowej przybrało nazwę Opieka Polska i de facto pełniło w Paryżu rolę polskiego konsulatu. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości Maria prowadziła w Kórniku Zakład dla Chłopców – szkołę z internatem dla dzieci z potrzebujących rodzin.

Czy wiesz, że:
Maria Zamoyska w 1920 r. zaangażowała się w akcję plebiscytową na Górnym Śląsku i Śląsku Cieszyńskim?

Cele Fundacji Zakłady Kórnickie są mi bardzo bliskie jako rektorowi wielkopolskiej uczelni o profilu rolniczym. Bardzo liczę na rozwój działań prowadzonych przez Fundację w kolejnych latach.

Prof. dr hab. Krzysztof Szoszkiewicz

Rektor Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu

Okres wojny i restytucja

Okres międzywojenny pokazał jednak, że władze Fundacji nie zawsze działały w sposób zgodny z wolą donatorów, a kryzys gospodarczy i zobowiązania podatkowe nie poprawiały sytuacji finansowej Fundacji. Jednak poszczególne zakłady (Biblioteka, Ogrody Kórnickie, Szkoła Domowej Pracy Kobiet w Kuźnicach) działały dobrze, przeznaczano także środki na wychowanie młodzieży i stypendia dla uczniów.

Po wybuchu II wojny światowej Fundacja Zakłady Kórnickie została włączona do utworzonej przez Niemców Fundacji Rzeszy dla Niemieckich Badań Wschodnich (Reichsstiftung für Deutsche Ostforschung). Podczas publicznej egzekucji wykonanej przez hitlerowców, 20 października 1939 roku, na kórnickim rynku zamordowani zostali naczelnik Zakładów Kórnickich Antoni Pacyński i główny księgowy FundacjiJan Gmytrasiewicz wraz z 13 innymi zakładnikami.

Po zakończeniu okupacji Fundacja wznowiła działalność. W roku 1952 Rada Ministrów wydała dekret o likwidacji Fundacji, a jej majątek przejęło państwo. Wielkopolanie pamiętali jednakże o dziele rodów Działyńskich i Zamoyskich, kultywując pamięć o Zakładach Kórnickich.

Po zmianach ustrojowych z roku 1989 grono wielkopolskich działaczy społecznych rozpoczęło działania mające na celu doprowadzenie do restytuowania Fundacji. Inicjatywa ta spotkała się z przychylnym przyjęciem Wielkopolan. Dzięki staraniom Oddziału Polskiej Akademii Nauk w Poznaniu, samorządowców, parlamentarzystów oraz mieszkańców Wielkopolski, w 2001 roku Sejm III Rzeczypospolitej uchwalił ustawę przywracającą działalność Fundacji Zakłady Kórnickie pod patronatem honorowym Prezydenta RP i Prymasa Polski.

Działania restytuowanej Fundacji mieszczą się w statutowo określonych celach, którymi są: wspieranie i rozwijanie nowoczesnego rolnictwa poprzez upowszechnianie kultury rolniczej, oświaty, wartościowych rozwiązań agrotechnicznych oraz prowadzenie wzorcowych gospodarstw rolnych; działanie na rzecz edukacji rolnej i działalności naukowo-badawczej poprzez zakładanie szkół rolniczych, wspieranie nowo-czesnego kształcenia, fundowanie stypendiów, organizowanie działalności upowszechniającej racjonalne gospodarowanie zasobami rolnymi; propagowanie idei pracy organicznej, działanie na rzecz poprawy warunków życia i pracy mieszkańców związanych z terenami Zakładów, zamieszkałych na terenach lub w pobliżu terenów Zakładów, w tym także wspieranie inicjatyw społecznych; wspieranie placówek Polskiej Akademii Nauk – Biblioteki Kórnickiej i Instytutu Dendrologii.

Czy wiesz, że:
w latach 2004–2020 Fundacja wyasygnowała ponad 11 milionów złotych na wsparcie inicjatyw lokalnych, a także zwykłych ludzkich potrzeb?

Fundacja Zakłady Kórnickie – rozsadnik nowoczesnego patriotyzmu.

Prof. dr hab. Tomasz Jasiński

Dyrektor Biblioteki Kórnickiej Polskiej Akademii Nauk

Biblioteka Kórnicka

Biblioteka Kórnicka PAN rozpoczęła funkcjonowanie w latach 20. XIX wieku, gdy hrabia Adam Tytus Działyński przystąpił do gromadzenia dzieł. Zbiory Biblioteki Kórnickiej należą do najcenniejszych w Polsce i liczą ok. 400 tys. woluminów, w tym 30 tys. starych druków oraz 15 tys. rękopisów, m.in. Adama Mickiewicza i Juliusza Słowackiego czy Napoleona Bonaparte.

Instytut Dendrologii

Arboretum leżące w bezpośrednim sąsiedztwie kórnickiego Zamku historią sięga czasów Białej Damy (Teofili z Działyńskich Szołdrskiej-Potulickiej). W drugiej połowie XVIII wieku założyła ona w tym miejscu ogród w stylu francuskim, z równymi alejkami wyznaczonymi przez strzyżone żywopłoty, dużą liczbą rzeźb i wodotrysków. Hrabia Tytus Działyński po przejęciu majątku kórnickiego przebudował w latach 1826-1860 kórnicki park w stylu angielskim, który zrywał z precyzyjną kompozycją, na rzecz swobodnego układu drzew oraz rozległych łąk. To dzięki działaniom Tytusa, a później jego syna Jana, współczesne Arboretum posiada najstarszą w kraju kolekcję roślin drzewiastych. Po powołaniu do życia Fundacji Zakłady Kórnickie, utworzyła ona w 1933 roku w Kórniku Zakład Dendrologii i Pomologii, którego kontynuatorem jest Instytut Dendrologii Polskiej Akademii Nauk w Kórniku.

Fundacja Zakłady Kórnickie na tle fundacji arystokratycznych jest fenomenem w skali europejskiej.

Prof. dr hab. Witold Molik

Dom Seniora

Z uwagi na rosnące potrzeby społeczeństwa lokalnego w 2015 roku w Jarosławcu koło Środy Wielkopolskiej otwarto obiekt przeznaczony dla najstarszych mieszkańców okolicy. W tej nowoczesnej placówce – dostosowanej do wieku pensjonariuszy, osób z niepełnosprawnością oraz przewlekle chorych – opiekę jednorazowo może znaleźć kilkadziesiąt osób. Celem działania Domu Seniora jest stworzenie atmosfery ciepła rodzinnego, zaspokojenie potrzeb bytowych, a także aktywizacja podopiecznych przez udział w warsztatach terapii zajęciowej, rehabilitacji i fizykoterapii.

Siedziba Fundacji

Skuteczne realizowanie celów statutowych umożliwi Fundacji nowo wybudowana siedziba. Budynek o nowoczesnej formie architektonicznej i funkcjonalnym wnętrzu, łączącym elegancję z minimalizmem, dostosowany jest do potrzeb osób z niepełnosprawnościami. Ogniwa fotowoltaiczne umieszczone na dachu wytwarzają energię elektryczną wspomagającą zasilanie budynku.

Najcenniejsze klejnoty kultury – spotkania kórnickie

Cykl ten był jednym z projektów realizowanych przez Fundację Zakłady Kórnickie przy wsparciu ze środków Unii Europejskiej. Przez trzy lata wspólnie z Biblioteką Kórnicką PAN edukowaliśmy i pokazywaliśmy najcenniejsze zbiory tej szacownej instytucji. Prelekcjom oraz wystawom towarzyszyły między innymi warsztaty introligatorskie i drukarskie.

Czy wiesz, że:
w czasie spotkań kórnickich w 2012 roku finansowaliśmy warsztaty konserwatorskie dotyczące wytwarzania materiałów i narzędzi pisarskich w wiekach średnich?

Lubię to: z Fundacją serwować ludziom dobro!

Ks. Grzegorz Zbączyniak

Proboszcz parafii pw. Wszystkich Świętych w Kórniku

Hrabia Tytus to portal popularnonaukowy i edukacyjny poświęcony historii Polski i świata, ze szczególnym uwzględnieniem Wielkopolski. Naszym celem jest opowiadać o dziejach w taki sposób, by ich poznawanie było czystą przyjemnością i rodziło pasję, jaką my sami zaraziliśmy się lata temu. Hrabia Tytus jest rozszerzeniem idei patrona Fundacji, hrabiego Adama Tytusa Działyńskiego i przeniesieniem jej w XXI wiek. Historia wciąż jest kluczowym źródłem lokalnej tożsamości zbiorowej, budującym poczucie jedności i inspirującym do wspólnego działania. Pragniemy zatem, by Tytus był ogólnodostępną bazą wiedzy na temat przeszłości, pomagającą Czytelnikom odnajdywać swoje miejsce we współczesnym świecie i wzmacniać ich więź z ojczyzną (małą i dużą), jej kulturą i mieszkańcami.

Praca Organiczna 2.0 to program, którego najważniejszym elementem jest konkurs dla uczniów szkół średnich. Zakładamy, że dzisiaj praca na rzecz Ojczyzny to między innymi: innowacyjne działania ekonomiczne oparte na wiedzy, przedsiębiorczość, kreatywność, współpraca zespołowa, integracja społeczności lokalnej wokół wspólnego celu, skuteczność, brak zgody na ból i cierpienie innych ludzi. Uczestnicy projektu motywowani są do podejmowania inicjatyw biznesowych i społecznych – założeniem jest popularyzacja postaw prospołecznych i proekonomicznych. Efekty konkursowych działań młodzieży doprowadzają do wymiernych rezultatów – można podać tu przykład Tomaszowa Mazowieckiego, gdzie uczniowie w ramach projektu zarobili prawie 30 tysięcy złotych, które przekazali na budowę hospicjum. Działania tego typu pokazują, że młodzież może, budując odpowiednie grupy osób udzielających im poparcia społecznego, jednoczyć społeczność lokalną wokół określonego celu i wywierać wpływ na decyzje lokalnych władz.

Czy wiesz, że:
we wszystkich edycjach konkursu Praca Organiczna 2.0 udział wzięło ponad 3000 uczestników?

Fundacja Zakłady Kórnickie to uniwersytet pracy organicznej.

Prof. UWM dr hab. Janusz Gołota

Prezes Ostrołęckiego Towarzystwa Naukowego im. Adama Chętnika

Portal Agrokultura to połączenie elementów tradycji i kulturowego dziedzictwa wsi oraz innowacji pozwalających na prężne rozwijanie branży rolniczej. Agrokulturę stworzono przede wszystkim z myślą o uczniach szkół branżowych powiązanych z rolnictwem, a także studentach rolnictwa, ogrodnictwa i innych kierunków przyrodniczych. Agrokultura to współczesne źródło wiedzy ukierunkowane na postęp, innowacyjność i efektywność gospodarowania, a to powinno oddziaływać na cały sektor gospodarki żywnościowej oraz dobrobyt i jej bezpieczeństwo.

Czy wiesz, że:
na portalu Agrokultura znajdziesz odpowiedź na pytanie: „Czy rolnictwo jest dla kobiet?”?

Drzewo Franciszka (2017) jest programem aktywizacji i promowania postaw proekologicznych w duchu encykliki Laudato Si’. Program Drzewo Franciszka jako forma pracy organicznej skupia się na rozwiązywaniu problemów ekologicznych, zachęca do współpracy, odnosi się do konkretnych zagadnień związanych z ochroną środowiska. Częściami składowymi programu są między innymi:

  • „Magazyn Drzewo Franciszka”, półrocznik wydawany od początku 2020 r. Jest to ogólnopolskie pismo skierowane do samorządów gminnych, powiatowych i wojewódzkich, a także do wybranych instytucji, think-tanków, instytucji kościelnych, organizacji pozarządowych i mediów. W „Magazynie…” publikowane są opinie i artykuły zarówno naukowców, aktywistów środowiskowych, osób duchownych, urzędników odpowiedzialnych za ochronę środowiska, jak i popularyzatorów ochrony przyrody i osób zajmujących się edukacją środowiskową;
  • forum i portal DrzewoFranciszka.pl (koniec 2020). Przestrzeń tę stworzono z myślą o grupie studencko-doktoranckiej, dla przyszłych liderów, zarówno na polu nauki, jak i w obszarze nowych przedsięwzięć ekologicznych;
  • konferencje krajowe i regionalne. Adresujemy je do samorządowców, nauczycieli, aktywistów czy przedstawicieli instytucji związanych z ochroną środowiska.

Czy wiesz, że:
„Magazyn Drzewo Franciszka” dociera do każdej gminy w Polsce?

Fundacja Zakłady Kórnickie, realizuje ideały pracy organicznej wypełniając słowa księdza Piotra Wawrzyniaka: „własną pracą i pomocą, a siłami zjednoczonymi”

Paweł Leszek Klepka

Prezydent Unii Wielkopolan

Szkoła Generałowej to inspirowany postacią Jadwigi Zamoyskiej program edukacji medialnej skierowany do uczniów wielkopolskich szkół średnich. Dzięki kursowi prowadzonemu przez profesjonalnych dziennikarzy, wybitnych historyków, zdolnych lektorów, dyplomowanych reżyserów dźwięku, specjalistów od marketingu, youtuberów i influencerów, Fundacja Zakłady Kórnickie pragnie zachęcić młodzież do zostania zaangażowanymi społecznie dziennikarzami obywatelskimi, aktywnymi uczestnikami debaty społecznej i lokalnymi liderami pracy organicznej XXI wieku.

Czy wiesz, że:
w projekcie Szkoła Generałowej uczestnicy uczą się rozpoznawania fake newsów?

Uczymy i propagujemy
wartości przez zabawę

Fundacja Zakłady Kórnickie, tak na stokach gór, jak i na równinach, realizuje swoją historycznie sformułowaną misję, wypełniając tym samym wolę Władysława hr. Zamoyskiego, by kórnicki majątek służył sprawie publicznej.

Prof. dr hab. inż. Andrzej M. Jagodziński

Dyrektor Instytutu Dendrologii PAN

Gospodarka

Fundacja Zakłady Kórnickie funkcjonuje dzięki przychodom uzyskanym z gruntów przekazanych w akcie donacyjnym. Poprzez dzierżawę ponad 4200 hektarów gruntów rolnych na terenie gmin Kórnik, Środa Wielkopolska i Dominowo wspiera nowoczesną gospodarkę rolną. Wzrastające zapotrzebowanie na żywność stanowi jedno z kluczowych wyzwań stojących przed gospodarkami Unii Europejskiej. Wydzierżawiając grunty pod produkcję rolną, staramy się wspierać narodowe bezpieczeństwo żywnościowe. Ta, dominująca w czasach II Rzeczypospolitej, gałąź przychodów Fundacji również w XXI w. ma wielkie znaczenie dla jej finansów.

Drugie źródło przychodów Fundacji Zakłady Kórnickie stanowi wynajem gruntów inwestycyjnych. Jednym z jego filarów jest uruchomiony w 2011 roku w Gądkach kolejowy terminal przeładunkowy. Posadowiony na 134 000 metrów kwadratowych obiekt jest w tej chwili największym i najnowocześniejszym hubem intermodalnym w Polsce. Z racji swojej wielkości i położenia przyczynia się do znacznego rozwoju gospodarczego całej aglomeracji poznańskiej.

Mając na uwadze dbałość o środowisko i potrzeby regionu, w 2021 roku Fundacja wydzierżawiła część gruntów pod nowatorski program budowy wielkopowierzchniowych elektrowni fotowoltaicznych, zapewniających regionowi czystą i bezpieczną energię elektryczną.

Pierwsze skojarzenie z Fundacją jaką znam obecnie, tu i teraz, to Praca Organiczna 2.0 – rozumiana jako symbol umiejętnego łączenia całego bagażu doświadczeń, wiedzy i wspaniałej spuścizny Fundacji i jej Fundatorów ze współczesnymi wyzwaniami i oczekiwaniami, szczególnie młodego pokolenia Polaków, z mocnym zakorzenieniem w nowoczesnym pojmowaniu patriotyzmu.

Przemysław Terlecki

Dyrektor Wielkopolskiego Muzeum Niepodległości

Fundacja Zakłady Kórnickie powstała dzięki innowatorom, którzy dostrzegali potrzeby społeczeństwa swoich czasów i potrafili na te potrzeby odpowiadać. Jan Kanty Działyński był pierwszym prezesem powstałego w Paryżu Towarzystwa Nauk Ścisłych. Propagując rozwój kompetencji matematycznych, promujemy rozwój nowoczesnego i bogatego społeczeństwa. Dzisiejsze funkcjonowanie w sferze biznesu, nauki, polityki jest uzależnione od królowej nauk. Zrozumienie epoki, w której przyszło nam żyć, to zrozumienie matematyki, dlatego chcemy wybudować w Kórniku nowoczesne, interaktywne, ekologiczne Muzeum Matematyki.

Obchodząc dwudziestolecie restytucji, Fundacja pamięta o swojej historii. Jesteśmy solidarni, działamy na polu oświaty, wspieramy wiele inicjatyw społecznych i naukowych. Jesteśmy nowocześni, ale zarazem kultywujemy tradycje Antenatów, opierając się w codziennym funkcjonowaniu na wartościach moralnych wywodzących się z duchowości chrześcijańskiej, szanujemy różnorodność i sprzeciwiamy się wykluczeniom, kierując się empatią dla każdego człowieka. Dbamy o naszą planetę, propagujemy ekologię, staramy się zrozumieć i zachować w dobrym stanie otaczający nas świat. Pragniemy łączyć i działać wspólnotowo, podejmujemy współpracę z różnymi środowiskami. Jesteśmy przekonani, że rozwój naszego kraju winien opierać się na innowacyjności, kreatywności, przedsiębiorczości, realizmie politycznym i ekonomicznym wszystkich grup społecznych, dlatego staramy się kreować aktywność obywatelską w duchu pracy organicznej. Świadomie kroczymy drogą wiary, nadziei i miłości.